Rada Ochrony Pamięci Walk I Męczeństwa

W 1942 r. dziesiątki tysięcy polskich uchodźców wojskowych i cywilnych znalazło się na ziemi irańskiej. W wyniku ewakuacji Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa ze Związku Radzieckiego ponad 120 tys. Polaków dotarło do Iranu drogą morską i lądową. Obejmowało to ponad 77 000 żołnierzy i ponad 43 000 cywilów, w tym prawie 20 000 dzieci, które cudem przeżyły coś bliskiego piekłu.

Dla zdecydowanej większości z nich Iran miał być tylko kolejnym etapem ich migracji, aby uwolnić się od zawieruchy wojennej w podróży do bardziej pokojowych krajów. Dla wielu z nich jednak – doświadczywszy sowieckich więzień i obozów, nędzy, zesłania i chorób – ich podróż zakończyła się na ziemi irańskiej, a ich grobowce są dramatycznym świadectwem losu Polaków przymusowo wypędzonych z własnego kraju. Na terenie Iranu swa tulaczke zakonczylo przeszło 2900 polskich uchodzcow, zolnierzy i osob cywilnych.

Dzięki uprzejmości Ambasady w Teheranie polskie archiwa dostarczają bezcennych materiałów dokumentujących losy Polaków, których wojenne wygnanie zaprowadziło ich na ziemie irańskie. Na zbior dokumentow, ktore nazwalismy Archiwum Iranskie 1942-45, składaja sie m. in “Kościelne rejestry narodzin i chrztu świętego (dwa tomy), INDEX zmarłych w Iranie i ZSRR (trzy tomy), Index i Księga zmarłych wojskowych w Iranie i Iraku (trzy tomy), Lista zmarłych w Iranie w latach 1942-1944; Indeksy nazwisk uchodźców i ustawy paszportowej sporządzonej przez państwo z dnia 26 sierpnia 1946 r., Lista uchodźców, w tym ewakuowanych do Afryki Wschodniej, Indii, Meksyku i Nowej Zelandii. ‘

Dokumenty te ujrzały swiatło dzienne po latach, w przeddzien 60 rocznicy ewakuacji Polakow ze Zwiazku Sowieckiego do Iranu i stały sie podstawa przygotowanej przez Rade OPWiM ksiazki “Polacy w Iranie 1942-45”. Udostępniając społeczności pełne Archiwum 1942-1945, zainteresowane osoby niewątpliwie docenią informacje przekazane w upamiętnieniu losów Polaków w ostatniej wojnie światowej.

Andrzej Przewożnik, Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

Warszawa, kwiecień 2003

Pliki te są wszystkie dokumenty PDF, które można pobrać i przeglądać. Niektóre z nich są bardzo dużymi plikami i ich pobranie może zająć trochę czasu.